ગુજરાતી સાહિત્યકાર ઝવેરચંદ મેઘાણી : એક આત્મકથા

ઝવેરચંદ મેઘાણી : 1897 -1947

ઝવેરચંદ મેઘાણી નો જન્મ 28 ઓગસ્ટ 1897 ચોટીલામાં થયો હતો. જેઓ ગુજરાતના ખ્યાતનામ કવિ, લેખક, અને સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા.જે નિશંક છે ગુજરાતી સાહિત્ય પ્રદાન માં તેઓનું એક જાણીતું નામ કેમ વિસરી શકાય છે. મહાત્મા ગાંધી (બાપુ) એ પોતાની રીતે જ ઝવેરચંદ મેઘાણી રાષ્ટ્રીય કવિ નો ખિતાબ આપ્યો હતો . તેની સાથે સાથે તેમને ગુજરાતી સાહિત્યમાં રણજિતરામ સુવર્ણ ચંદ્રક જેવા અનેક એવોર્ડ મળ્યા. તેમણે 100 થી વધુ પુસ્તકો ગુજરાતી ભાષા માં લખ્યાં. તેમનું પહેલું પુસ્તક રવીન્દ્રનાથ ટાગોરની કર્દની ની કથા ની કથા યુ-કહાની ની અનુવાદ કૃતિ છે, જેનું પ્રકાશન ઝવેરચંદ મેઘાણી એ 1922 માં પ્રથમવાર પોતાની જાતે કર્યું હતું. તેમણે ગુજરાતી લોકસાહિત્યમાં વ્યાપક યોગદાન કર્યું હતું. તેઓ લોક-સાહિત્યની શોધમાં ગામડે ગામડે જતા, લોકો ને મળતા જે ને ઝવેરચંદ મેઘાણી એ સૌરાષ્ટ્ર ની રાસધારના વિવિધ ભાગમાં પ્રકાશિત કર્યા. જેને અઢળક પ્રતિશાદ મળેલો. ગુજરાત ની ભૂમિ પર જનમેલા ગુજરાત ના પનોતા પુત્ર ની ગુજરતી સાહિત્ય ની આગવી કોઠાસૂઝ નામના કમાવી ગયી. 

તેમના પુત્ર વિનોદ મેઘાણી એ સૌરાષ્ટ્રના લોકકથાઓના સંગ્રહનો અંગ્રેજી ભાષા માં પ્રકાશિત કરેલો જે અત્યારે નોબલ હેરિટેજ, એ શેડ ક્રિમસન અને ધ રૂબી શેટર્ડ ના નામો સાથે અંગ્રેજી ભાષી લોકો ને અનહદ વાંચન પ્રેમ ઉજાગર કરી ગુજરાતી સાહિત્ય ની ઝાંખી કરાવે છે. 

જીવન

ઝવેરચંદ મેઘાણીનો પિતા કાલિદાસ પોલીસ દળમાં સરકારી નોકરી કરતા હતા અને તેથી મોટાભાગે ઝવેરચંદનું પ્રાથમિક થો કોલેજ નું શિક્ષણ રાજકોટમાં થયુ હતું. તેમને બે ભાઈઓ હતા જે લાલચંદ અને પ્રભાશંકર નામ થી જાણીતા હતા. ઝવેરચંદ મેઘાણી એ 24 વર્ષની ઉંમરે દમયંતી બેન સાથે લગ્ન કર્યાં હતાં અને દમયંતી બેન ના નિધન પછી તેણે ચિત્રદેવી સાથે 36 વર્ષની ઉંમરે લગ્ન કર્યા હતા. 

પ્રકાશનો

ઝવેરચંદ મેઘાણી એ 1926 માં બાળકોની કવિતાઓ પુસ્તક ‘વેની ના ફૂલ’ લખ્યું અને. 1936 માં તેઓ ફૂલછાબના સમાચાર પત્ર ના સંપાદક બન્યા, તેમણે વ્યક્તિગત લેખનમાં ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. 1946 માં તેમના પુસ્તક “માનસાઈ ના દીવાન” ને ‘મહિડા એવોર્ડ’ મળ્યો. તે જ વર્ષે તેઓ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના સાહિત્ય વિભાગના વડા તરીકે ચૂંટાયા. લોકગીતોમાં નોંધપાત્ર યોગદાનને કારણે મેઘાણી માણભટ્ટ કવિ તરીકે પણ જાણીતા હતા. 

માણસાઇના દીવા, તુલસીક્યારો, યુગવંદના, કંકાવટી, સોરઠી બહારવટિયા, સૌરાષ્ટ્રની રસધાર, અપરાધી તેમનું અનોખુ પ્રશંશા ભર્યું સાહિત્ય છે. ૯ માર્ચ ૧૯૪૭નાં દિવસે, ૫૦ વર્ષની નાનકડી ઉંમરે, હ્રદય રોગના (હાર્ટ એટેક) હુમલામાં તેમના બોટાદ સ્થિત નિવાસસ્થાને તેમનું મૃત્યુ થયું